اکثر کارمندان، چهار الی شش روز در هفته را در محیط کار سپری می‌کنند و روزانه هشت ساعت پشت میز می‌نشینند. با این وجود برای خیلی از کسب و کارها ارگونومی در محیط کار مهم نیست و توجهی به آن ندارند. این در حالی است که رعایت اصول ارگونومی می‌تواند به افزایش بهره‌وری و بهبود سلامت کارکنان بینجامد.
اگر برای شما موضوع سلامتی خود و سایر کارکنان در محیط اداری جدی است و تاکنون از خود پرسیده‌اید ارگونومی در محیط کار چیست ، با مطالعه این مقاله از مجله الوند، در مورد اهمیت ارگونومی در محل کار و بررسی اصول ارگونومی در محل کار بیشتر آشنا خواهید شد.
ارگونومی چیست؟
ارگونومی علم مطالعه ظرفیت‌های ذهنی، فیزیکی و عملی در محیط‌های مختلف است. به بیانی ساده‌تر، ارگونومی علمی است که باعث راحت‌تر شدن کارها و افزایش بهره‌وری افراد خواهد شد. هرچقدر که افراد بتوانند کارهای مختلف را راحت‌تر انجام دهند، بهره‌وری آن‌ها نیز افزایش پیدا خواهد کرد و به همین دلیل کسب و کارهای مختلف باید اهمیت زیادی به ارگونومی در محل کار بدهند.
اما معنی کلمه ارگونومی چیست ؟ عبارت ارگونومی از دو کلمه یونانی Ergon به معنی کار و Nomoi به معنی قوانین طبیعی تشکیل شده است و اصطلاحا به معنی قوانین کار یا علم کار است. رعایت اصول ارگونومی در محیط کار اداری، ناسازگاری بین کار و کارگر را برطرف خواهد کرد و در خلق یک محیط کاری مطلوب برای تمامی کارکنان، به کارفرماها کمک می‌کند.
چرا رعایت اصول ارگونومی در محیط کار مهم است؟
حال متوجه شدید که ارگونومی در محیط کار چیست و رعایت اصول ارگونومی در محیط کار از آن‌جایی اهمیت دارد که می‌تواند به شکل قابل توجهی ریسک ابتلا به بیماری‌های اسکلتی-عضلانی را کاهش دهد. این بیماری‌ها می‌توانند عضلات، اعصاب، تاندون‌ها، مفاصل و حتی مهره‌های کمر را تحت تاثیر قرار داده و باعث درد، ناراحتی و گرفتگی در بخش‌های مختلف بدن خواهند شد. درد گردن، سندروم تونل کارپال و درد در قسمت‌های پایینی بدن، برخی از بیماری‌هایی است که در صورت عدم رعایت ارگونومی در محیط کار ممکن است به آن‌ها دچار شوید.
طبق گزارش‌ها، بیماری‌های اسکلتی عضلانی یکی از شایع‌ترین دلایل مرخصی‌های استعلاجی به شمار می‌روند. به گزارش سازمان نظارت بر ایمنی و بهداشت در محیط کار آمریکا، کارفرماها سالیانه حدود ۲۰ میلیارد دلار برای جبران هزینه‌های مستقیم بیماری‌های اسکلتی عضلانی و حدودا پنج برابر همین عدد برای جبران هزینه‌های غیرمستقیم مثل استخدام و آموزش کارکنان جایگزین هزینه می‌کنند.
اصول ارگونومی در محیط کار اداری با طراحی میزکار، ابزارها، وظایف و محیط‌هایی که با توانایی‌های فیزیکی و محدودیت‌های هر کارمند سازگار است به کارکنان و کارفرماها کمک می‌کند. کارمندها با رعایت اصول ارگونومی می‌توانند نحوه نشستن خودشان را اصلاح کنند و مواردی مثل فشار اضافی، حرکات تکراری، کار در زوایای ناصحیح و … که به بیماری‌های اسکلتی-عضلانی منجر می‌شود را کاهش دهند. همچنین اصول ارگونومی باعث افزایش راحتی، رضایت، اخلاق و سلامتی افراد خواهد شد.
رعایت اصول ارگونومی در محیط کار اداری علاوه بر اینکه برای سلامتی و ایمنی کارکنان مهم است، باعث بهبود بهره‌وری و افزایش سوددهی کارفرماها نیز می‌شود. پس با رعایت اصول ارگونومی در محیط کار، هزینه‌ها و عواقب ناشی از بیماری‌های احتمالی به شکل قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند و کارفرماها می‌توانند کیفیت کار و بهره‌وری کارکنان خودشان را به شکل قابل توجهی افزایش دهند. با توجه به این موارد، رعایت اصول ارگونومی یک موضوع برد-برد برای کارفرماها و کارمندها به شمار می‌رود.
بنابراین حتما نیاز به استفاده از مبلمان اداری ارگونومیک در دفتر کار خود دارید. بدین منظور می‌توانید با مشاهده قیمت مبلمان اداری در وب‌سایت الوند، انواع مبلمان اداری با کیفیت و ارگونومیک را بررسی و خریداری نمایید.
29 اصول ارگونومی در محل کار
اصول ارگونومی در محیط کار چیست ؟ گفتیم که با رعایت اصول ارگونومی در محل کار به ایده‌های کلیدی گفته می‌شود که با رعایت آن‌ها می‌توانید از بروز بیماری‌های اسکلتی عضلانی و آسیب به قسمت‌های مختلف بدن جلوگیری کنید. براساس تقسیم‌بندی موسسه بین‌المللی ارگونومی، اصول ارگونومی در سه سطح فیزیکی، شناختی و سازمانی دسته‌بندی می‌شوند. هرکدام از این سطوح به شکل‌های مختلفی در محل کار اجرا می‌شوند که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.
اصول ارگونومی فیزیکی
این سطح به بررسی واکنش بدن به نیازهای فیزیکی و فیزیولوژیکی بدن در محیط کار می‌پردازد. در این سطح، میزکار، تجهیزات، ابزارها، مبلمان، تجهیزات نورپردازی، دما، نویز و دیگر عوامل محیطی که روی نحوه نشستن و حرکت فرد تاثیر دارند مورد بررسی قرار می‌گیرند. برخی از اصول ارگونومی فیزیکی به شرح زیر هستند:
- کار در حالت طبیعی: این اصل تلاش می‌کند که از کار کردن در حالت‌های غیرطبیعی که ممکن است به عضلات و مفاصل فشار وارد شود جلوگیری نماید. برای رعایت این اصل باید محیط کار به شکلی طراحی شود که از خم شدن، چرخیدن یا متمایل شدن به طرفین برای کار کردن جلوگیری شود. بهترین حالت برای کار کردن حالتی است که انحناهای طبیعی بدن حفظ می‌شود و مفاصل هم در راستای یکدیگر قرار دارند.
- کاهش فشار اضافه: برای رعایت این اصل باید از ابزارها و تکنیک‌هایی استفاده نمود که از ورود هرگونه فشار اضافه برای انجام کارهای روزانه جلوگیری می‌کنند. فشار اضافه باعث گرفتگی عضلات یا آسیب دیدن اعصاب و تاندون‌ها خواهد شد.
- دسترسیپذیری مطلوب: تمامی وسایلی که کارمندها ممکن است به آن‌ها نیاز داشته باشند باید در دسترس آن‌ها بوده و از کشیدگی یا خم شدن زیاد بدن برای برداشتن یا کار با آن‌ها جلوگیری شود. این موضوع از حرکات اضافی بدن جلوگیری می‌کند که باعث کاهش خستگی و درد عضلات خواهد شد.
اصول ارگونومی شناختی
ارگونومی شناختی روی پروسه‌های ذهنی مثل حافظه، منطق، تصمیم‌گیری، حل مسئله، ارتباطات و… که در حین کار ممکن است دخیل باشند تمرکز دارد. این نوع ارگونومی، به طراحی سیستم‌های اطلاعاتی، تابلوهای مختلف، کنترل‌ها، نمایشگرها، سیستم‌های آموزشی و اتوماسیون می‌پردازد که روی حجم کار ذهنی، استرس، خستگی، خطا و عملکرد کارکنان موثر است. برخی از اصول ارگونومیک شناختی به شرح زیر هستند.
- ارائه اطلاعات واضح و شفاف: اطلاعات باید به نحوی در اختیار کارکنان قرار بگیرد که فهم و دنبال کردن آن راحت باشد ارائه اطلاعات واضح و شفاف باعث می‌شود که میزان سردرگمی و خطای افراد به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کند.
- همگام بودن کار با توانایی‌ها و مهارت‌های کارمند: وظایفی که در اختیار کارکنان قرار می‌گیرند، باید با سطح دانش و تجربه آن‌ها هماهنگ باشد. این موضوع باعث افزایش بهره‌وری و رضایت شغلی کارکنان خواهد شد.
- پشتیبانی از بازیابی ذهنی کارکنان: سازمان‌ها باید فرصت و شرایط کافی برای استراحت و ریکاوری کارکنان را فراهم کنند. افراد باید فرصت استراحت، برقراری ارتباطات اجتماعی و دریافت بازخوردهای فیزیکی را داشته باشند.
اصول ارگونومی سازمانی
این سطح از ارگونومی روی بهینه‌سازی ساختارهای سازمانی، سیاست‌گذاری‌ها، فرآیندها و فرهنگ سازمانی که ممکن است روی سلامتی کارکنان، انگیزه، رضایت شغلی، کار تیمی، رهبری و کیفیت کار آن‌ها تاثیر بگذارد تمرکز دارد. ارگونومی سازمانی شامل طراحی برنامه‌های کاری، شیفت‌ها، مرخصی‌ها، چرخش‌های دوره‌ای، سیستم‌های پاداش و تغییرات سازمانی می‌شود. برخی از اصول ارگونومی سازمانی به شرح زیر است:
- تعادل حجم کار و منابع: کارکنان باید فرصت و منابع کافی برای انجام وظایف خودشان را بدون فشار اضافی داشته باشند. این موضوع باعث کاهش استرس و فشار کاری افراد خواهد شد.
- طراحی فرهنگ کاری مثبت: محیط کاری باید شامل اعتماد، احترام و همکاری باشد. این موضوع به تقویت اخلاق و عملکرد کارکنان کمک شایانی خواهد کرد.
با رعایت اصول ارگونومی در سطوح مختلف، کارکنان و کارفرماها می‌توانند به نتایج بهتری دست پیدا کنند و سلامتی آن‌ها نیز تامین خواهد شد. همچنین بهره‌وری و سوددهی کسب و کار نیز با رعایت اصول ارگونومی افزایش پیدا می‌کند. برای شروع کافی است با خرید انواع صندلی اداری ارگونومیک، اصول ارگونومی را در سازمان خود پیاده‌سازی کنید.
استانداردهای ارگونومی در محیط کار
ISO یا سازمان بین‌المللی استاندارد که در زمینه‌های متنوعی استانداردهای لازم را طراحی کرده است، قوانین مختلفی هم برای ارگونومی در محیط کار تدوین نموده است. در ادامه با برخی از این استانداردها آشنا خواهیم شد.
- ایزو ۶۳۸۵:۲۰۱۶: این استاندارد تعیین کننده اصول عمومی ارگونومی در طراحی محیط‌های کاری مثل استاندارد صندلی ارگونومی ، استاندارد میز ارگونومی و… است. براساس این استاندارد، یک روش یکپارچه برای طراحی سیستم‌های کاری مشخص می‌شود که بنا بر آن، به نیازهای اجتماعی و فنی انسان توجه ویژه‌ای خواهد شد.
- ایزو ۲۶۸۰۰:۲۰۱۱: یک نگاه کلی به ارگونومی و سطوح کاربردی آن دارد. این استاندارد ایزو عبارات و مفاهیم پایه مرتبط با ارگونومی را تعریف می‌کند و مزایا و محدودیت‌های آن را توضیح می‌دهد.
- ایزو ۱۰۰۷۵:۲۰۰۰: عبارات و مفاهیم مرتبط با حجم کار ذهنی در این استاندارد تعریف شده‌اند. این استاندارد فاکتورهایی که روی حجم کار ذهنی تاثیر دارند را بررسی می‌کند.
- ایزو ۹۲۴۱-۲۱۰:۲۰۱۹: این استاندارد، یک فرآیند انسانی برای طراحی سیستم‌های تعاملی تعریف می‌کند. همچنین تمامی فعالیت‌های ضروری برای درک مفهوم استفاده، تعیین نیازهای کاربر، طراحی راهکارها، سنجش خروجی‌ها و … برای دسترسی به خروجی قابل قبول را بررسی خواهد کرد. برخی تجهیزات ارگونومیک مثل صندلی اداری مخصوص دیسک کمر براساس این استاندارد طراحی می‌شوند.
جمع‌بندی
ارگونومی در محیط کار یک موضوع مهم است که هم برای کارمند و هم برای کارفرما مزایای متعددی به دنبال دارد. ارگونومی علم طراحی محیط‌های کاری براساس توانایی‌ها و محدودیت‌های فیزیکی و ذهنی افراد است. این علم تلاش می‌کند که سلامتی، ایمنی، راحتی و بهره‌وری افراد را با کاهش ریسک بیماری‌های اسکلتی عضلانی و دیگر آسیب‌دیدگی‌های مربوط به کار افزایش دهد.
در این مقاله ما جنبه‌های مختلف ارگونومی را مورد بررسی قرار دادیم و در مورد استانداردهای مختلفی که در این زمینه وجود دارد صحبت کردیم تا بهتر بتوانیم به سوال مهم ارگونومی در محیط کار چیست پاسخ دهیم. در صورتی که در مورد این موارد سوالی دارید، می‌توانید از طریق قسمت نظرات همین مطلب با کارشناسان الوند در ارتباط باشید.
