آیا تا به‌حال اصطلاح سیرکولاسیون به گوشتان خورده است؟ اگر پاسختان مثبت است آیا برای شما این سوال ایجاد شده که سیرکولاسیون چیست ؟ اصطلاح سیرکولاسیون یا «گردش» یا «دسترسی»، به حرکت افراد بین و اطراف ساختمان و سایر بخش‌های محیط ساخته شده اشاره دارد. قسمت‌هایی مانند مناطق گردش داخلی، ورودی‌ها، لابی‌ها، راهروها، پله‌ها و … مناطقی هستند که عمدتا برای گردش و رفت‌و‌آمد استفاده می‌شوند.
در این مقاله از مجله الوند، می‌خواهیم راجع به مفهوم سیرکولاسیون در معماری، اطلاعات به‌روزی را در اختیار شما بگذاریم.
سیرکولاسیون چیست؟
فضاهای سیرکولاسیون را می‌توان به فضاهایی که گردش افقی را تسهیل می‌کنند، مانند راهروها و فضاهایی که گردش عمودی را تسهیل می‌کنند، مانند پله‌ها و رمپ‌ها تقسیم کرد. همچنین ممکن است به گروه‌های کاربری خاصی محدود شوند، به عنوان مثال ساختمان‌هایی با کاربری عمومی ممکن است هم مناطق گردش عمومی و هم مناطق گردش خصوصی با دسترسی محدود داشته باشند. این فضاها می‌توانند فضاهای بسته مانند راهروها یا فضاهای باز مانند دهلیزها باشند که در برخی موارد عملکردهای متعددی دارند. اندازه نواحی گردش، نوع استفاده، تعداد افرادی که از آن استفاده می‌کنند، جهت حرکت، جهت جریان و… از عوامل تعیین‌کننده سیرکولاسیون هستند.
در ساختمان‌های پیچیده مانند بیمارستان‌ها یا تقاطع‌های حملونقل عمومی، از سیرکولاسیون برای کمک به مردم در مسیریابی مناطق گردشی استفاده می‌شود. برخی از مناطق ترافیکی می‌توانند از سیرکولاسیون اهداف بسیار خاصی مانند حملونقل یا تخلیه کالا را داشته باشند. فضای تردد شامل این موارد است.
- فضایی (شامل یک راه‌پله حفاظت شده) که عمدتا به عنوان وسیله‌ای برای دسترسی بین اتاق و خروجی از ساختمان یا محوطه استفاده می‌شود.
- پلکان حفاظت شده که از یک نقطه خروجی نهایی به یک مکان امن منتهی می‌شود که توسط ساختار مقاوم در برابر آتش محصور شده است.
- محوطه یک ساختمان یا بخشی از آن، شامل یک یا چند اتاق، فضا یا طبقه که برای جلوگیری از گسترش آتش به قسمت دیگری از همان ساختمان یا ساختمان مجاور متصل شده است.
اهمیت سیرکولاسیون و فضاسازی در معماری
در معماری، سیرکولاسیون اهمیت زیادی دارد اما متسفانه در ایران و در طراحی ساختمان‌ها به سیرکولاسیون در معماری توجه چندانی نمی‌شود. حتی ممکن است بسیاری از طراحان درک درستی از اهمیت حرکت و دسترسی در ساختمان‌ها نداشته باشند. مثلا در بسیاری از ساختمان‌ها افراد معلول به آسانسورهایی با اندازه مناسب و پله‌هایی با عرض و ارتفاع مناسب برای جابه‌جایی آسان دسترسی ندارند.
اهمیت سیرکولاسیون در ساختمان‌های بزرگتر، بیشتر است. ساختمان‌هایی مانند بیمارستان‌ها، دانشگاه‌ها، مراکز خرید، مناطق تفریحی، موزه‌ها و … به سیرکولاسیون مناسب‌تری احتیاج دارند؛ زیرا یک سیرکولاسیون قوی موجب می‌شود که اتاق مورد نظر، پله‌ها، آسانسور، خروجی و … را سریعتر پیدا کنید. حال موقعیتی را در نظر بگیرید که ساختمان بزرگ دچار حادثه‌ای مانند زلزله یا آتش‌سوزی می‌شود. در این حالت اگر سیرکولاسیون مناسبی بر روی ساختمان پیاده نشده باشد، فجایع زیادی رخ خواهد داد.
در اینجا است که به اهمیت طراحی دکوراسیون اداری و علم معماری بیشتر پی می‌بریم. شما می‌توانید مقاله‌ای درباره این موضوع را در مجله الوند مطالعه کنید.
در واقع شاید بتوان گفت محوریت اصلی طراحی دکوراسیون داخلی چه از نوع دکوراسیون منزل و چه از نوع دکوراسیون اداری، انسان و نیازهای او است. اما نکته‌ای که شاید کمتر به آن توجه شود، اهمیت سیرکولاسیون در نحوه چیدمان مبلمان، میزها، صندلی‌ها، کمدها و سایر وسایل موجود در محیط خانه یا کار است.
فرقی نمی‌کند که شما برای منزل یا محیط کار از چه سبک دکوراسیونی استفاده می‌کنید. اینکه می‌خواهید از مبلمان اداری مدرن استفاده کنید یا کلاسیک، در اصلِ موضوع تفاوتی ایجاد نمی‌کند. به هر حال نوع فضا باید به گونه‌ای باشد که چیدمان مبلمان هم زیبا و هم راحت باشد. در واقع چیدمان مبلمان و سایر وسایل باید به شکلی باشد که نه فضا خیلی پر و شلوغ به نظر برسد و نه چندان خالی و خلوت.
یک سیرکولاسیون حرفه‌ای و مناسب کمک می‌کند که از سانتی‌متر به سانتی‌متر یک فضا استفاده بهینه شود. استفاده بهینه از فضا، زیبایی و ایجاد حس مثبت و آرامش، از مهمترین دلایل اهمیت سیرکولاسیون و سایر عناصر معماری و دکوراسیون داخلی است. زیرا در برخی از مواقع مشاهده می‌شود که یک خانه یا محیط اداری با ابعاد بسیار بزرگ، نمی‌تواند حس خوبی را به افراد منتقل کند. اما گاهی اوقات یک خانه یا شرکت با متراژ بسیار کوچک، احساس آرامش و حض بصری خاصی را به افراد منتقل می‌کند.
این موضوع به دلیل رعایت و به‌کارگیری اصول معماری در دکوراسیون آن مکان است.
انواع سیرکولاسیون در معماری
سیرکولاسیون در معماری با توجه به فرم فیزیکی و فضاهایی که با آن ارتباط برقرار می‌کند، به دو نوع زیر تقسیم می‌شود. سیرکولاسیون افقی و سیرکولاسیون عمودی. در ادامه بیشتر با انواع سیرکولاسیون در معماری آشنا خواهیم شد.
-
سیرکولاسیون افقی در معماری
منظور از سیرکولاسیون افقی در معماری، حرکت در موقعیت‌های مختلف در یک سطح یا یک طبقه از ساختمان است. به همین دلیل است که به آن چرخه حرکت نیز می‌گویند. به زبان بسیار ساده، گردش افقی در معماری به معنای حرکت از فضایی به فضای دیگر است. به عنوان مثال پس از ورود به خانه چگونه سایر فضاهای داخلی ساختمان مانند آشپزخانه، اتاق خواب، نشیمن، غذاخوری، سرویس بهداشتی، بالکن و … را پیدا می‌کنیم. یا این فضاها چگونه با هم ارتباط برقرار کرده و به هم وصل می‌شوند؟
ورودی‌های ساختمان، راهروها، موقعیت ستون‌ها و حتی چیدمان مبلمان از جمله عناصری هستند که در گردش افقی ساختمان اهمیت زیادی دارند؛ بنابراین این موضوع حتما باید در طراحی پلان مورد توجه قرار گیرد.
-
سیرکولاسیون عمودی در معماری
سیرکولاسیون عمودی در معماری به حرکت بین طبقات مختلف ساختمان از جمله پله‌های اصلی ساختمان، آسانسور، رمپ، پله برقی، پله‌های تخلیه و … اشاره دارد. در واقع واسط‌های تغییر ارتفاع در ساختمان و تمامی ورودی‌ها از یک سطح به سطح بالاتر یا پایین‌تر جزء سیرکولاسیون عمودی هستند. پله‌ها و آسانسورها مهمترین اجزای گردش عمودی در ساختمان‌های مسکونی و اداری قلمداد می‌شوند.
جنبه های دیگری از انواع سیرکولاسیون
پیش از این در مورد سیرکولاسیون افقی و عمودی صحبت کردیم. این دو نوع سیرکولاسیون از جنبه جهت حرکت، آن را بررسی می‌کنند. اما از جنبه‌های دیگری نیز می‌توان سیرکولاسیون را به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد. به طور مثال نوع، دفعات و زمان استفاده نیز در تقسیم‌بندی تاثیر دارند. همچنین میزان سرعت حرکت، نوع آن (مکانیکی یا دستی بودن)، میزان نور محیط، میزان جمعیت، صاف یا پر پیچ و خم بودن مسیر و… را باید در نظر گرفت.
نوع استفاده به دو دسته عمومی و خصوصی تقسیم می‌شود؛ به طور مثال در سیرکولاسیون عمومی مکان‌هایی مورد نظر قرار می‌گیرند که برای عموم به صورت گسترده قابل دسترس هستند. در این نوع مشاهده می‌کنیم که سیرکولاسیون با فضاهایی مانند لابی دارای هم‌پوشانی بوده و همچنین در دید عموم قرار دارد اما نوع خصوصی؛ همان‌طور که از نام آن مشخص است، برای مکان‌های شخصی‌تر استفاده می‌شود. در واقع برای مکان‌هایی که حفظ حریم خصوصی اهمیت بیشتری دارد، از این نوع گردش استفاده می‌شود.
به طور مثال مواردی مانند درب پشتی در یک خانه و یا قسمت‌هایی که برای انبار یا ذخیره‌سازی در محیط‌های اداری استفاده می‌شوند، جزء این دسته قرار دارند. این مورد نیز از دیگر موارد اهمیت طراحی دکوراسیون اداری است. از موارد مهم دیگر دفعات و زمان استفاده است. به طور مثال تعداد دفعات استفاده به میزان و تکرار رفت‌و‌آمد افراد در قسمت مورد نظر اشاره دارد. اینکه ناحیه مورد نظر برای سیرکولاسیون چقدر در معرض رفت‌و‌آمد قرار دارد، باید مورد بررسی قرار گیرد. همچنین زمان استفاده از آن (صبح، ظهر، شب) از دیگر موارد مهم است.
انواع سیرکولاسیون از نظر فضای مورد استفاده
سیرکولاسیون از نظر فضای مورد استفاده نیز به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود؛
- سیرکولاسیون نمایشی که در فضاهایی مانند نمایشگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد
- سیرکولاسیون آرامش بصری که در مکان‌هایی مانند پارک‌ها استفاده می‌شود
- سیرکولاسیون آموزشی که در فضاهای آموزشی مانند مدرسه و دانشگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد
- سیرکولاسیون جهت‌یابی که برای پیدا کردن راحت‌تر جهت‌ها و مکان‌ها استفاده می‌شود
- استفاده از یک سیرکولاسیون در داخل یک سیرکولاسیون دیگر، مثل سیرکولاسیون پارکینگ در سیرکولاسیون یک فروشگاه تجاری بزرگ
سیرکولاسیون و اهمیت طراحی دکوراسیون اداری
اهمیت طراحی دکوراسیون اداری در عملکرد فضا بسیار زیاد بوده و می‌تواند دفتر را به مکانی که مطلوب کارمندان است تبدیل کند. فضای دلپذیری که در فرد احساس خوبی ایجاد می‌کند، بهره‌وری شخصی و بازده کاری را افزایش داده و همچنین منجر به عملکرد بهتر و رشد کسب‌و‌کار خواهد شد. از موارد مهم در طراحی دکوراسیون اداری، سیرکولاسیون است. طراحی داخلی بر خلق‌و‌خو، روابط، انگیزه و تمام مسائل کاری تاثیر می‌گذارد. همین موضوع باعث شده است که امروزه ایجاد فضایی مساعد برای مدیران، کارمندان و مشتریان دیگر امری تجملی محسوب نمی‌شود؛ بلکه یک ضرورت به شمار می‌آید.
جدا از این موضوع می‌توان گفت یک طراحی دکوراسیون اداری بی‌نقص و مناسب، می‌تواند دید مشتریان و مراجعین را نیز نسبت به محیط کار مثبت کند؛ زیرا دکوراسیون خوب نشان‌دهنده حرفه‌ای، رسمی و معتبر بودن برند است. طراحی دکوراسیون اداری شامل موارد زیادی می‌شود؛ مواردی نظیر مبلمان که شامل مبلمان اداری مدرن و کلاسیک است، رنگ استفاده شده، اکسسوری‌ها و حتی مواردی مانند سیرکولاسیون و محل قرارگیری هر اتاق در جای مناسب.
مزایای سیرکولاسیون در محیط اداری
استفاده از سیرکولاسیون برای محیط اداری مزایای بسیار زیادی دارد. یکی از این مزایا افزایش بازدهی کاری در کارمندان است. همچنین این موضوع موجب رضایت ارباب رجوع نیز می‌شود؛ زیرا از ایجاد ازدحام و شلوغی در رفت و آمدهای کارمندان و مراجعین جلوگیری می‌کند. این موضوع به این دلیل است که دسترسی به اتاق‌ها و مکان‌های مورد نیاز راحت‌تر و سریعتر انجام می‌گیرد. نکته دیگر صرفه‌جویی در زمان کارمندان و مراجعین و همچنین حفظ سلامت جسمی و روحی آن‌ها است.
یک محیط شلوغ، بی‌نظم و بی‌قاعده می‌تواند هم از نظر روحی و هم از نظر جسمی افراد را دچار رخوت کند. در نتیجه ممکن است کارمندان تمایل بیشتری به گرفتن مرخصی داشته باشند اما به کار گرفتن یک سیرکولاسیون مناسب با حفظ سلامت روحی و جسمی، می‌تواند از این موضوع پیشگیری کند.
جمع‌بندی
در این مقاله در مورد قاعده‌ای به نام سیرکولاسیون در معماری صحبت کردیم. ممکن است برخی از افراد به اشتباه گمان کنند که بعضی از اصول به‌کار رفته در معماری داخلی، فقط جنبه تجملاتی دارند اما این یک تفکر اشتباه است. بسیاری از اصول و قواعدی که در معماری وجود دارند، به‌دنبال بهینه‌سازی در استفاده از فضا ضمن حفظ کرامت انسانی هستند.
حتی اگر از جنبه زیبایی‌شناسی نیز بخواهیم این موضوع را بررسی کنیم، باید بگوییم ایجاد حس مثبت و آرامش در هر محیطی، برای سلامت روح و روان انسان‌ها ضروری است؛ بنابراین اهمیت به مواردی مانند سیرکولاسیون در معماری و دکوراسیون داخلی نه امری دلخواه، بلکه امری ضروری به شمار می‌آید.
شما هم اگر تمایل دارید یک محیط اصولی و قاعده‌مند برای دفتر کار خود داشته باشید، با الوند تماس بگیرید. متخصصین معماری و کارشناسان فروش شرکت مبلمان اداری الوند، در تمامی مراحل طراحی، اجرا و تجهیز فضای کاری، همراه شما هستند.
